Ομιλία της Κατερίνας Αγγελάκη- Ρουκ για την ποιητική συλλογή Αναπάντητες στο βιβλιοπωλείο Επί Λέξει στις 11.11.2016
Αρχίζεις να διαβάζεις την πρώτη ενότητα των ποιημάτων: «Προς Θερμοπύλες» και νομίζεις ότι ο ποιητής δίνει οδηγίες προς τους ναυτιλλομένους στο ταξίδι προς το θάνατο. Μας λέει, μάλιστα, και τι θα πρέπει να περιέχουν οι αποσκευές μας. «Καθόλου βάρη αναγκαία στον πρόσκαιρο βίο. / Αλλά βαρύτητα. Δεόντως βαρύτητα». Στη συνέχεια, συστήνει και μερικά αντιβιοτικά: το αίμα, τη σκέψη: «Σκέφτομαι δυνατά: / Με το αίμα διανύουμε κάθε μας πίστη. / Και όσο σκέφτομαι, από κάπου μακριά φυσάει». Και το δίκιο. «Σε πνίγει το άδικο κι αίφνης εξεγείρεσαι. / Κι όταν πρωτίστως διεγείρεσαι, τότε υπάρχεις».
Ψάχνεις στη ζωή έννοιες σημαντικές για να κρατηθείς και τελικά «όλα γρίφος καταλήγουν τ’ αναγκαία». Αλλά εμείς «Τα δεδομένα αψηφούμε κι επιζούμε».
Η ενότητα «Αναπάντητες» επικεντρώνεται στον Άνθρωπο και βέβαια κυριαρχεί το πάθος: «δίνει κανείς τροφή στα πάθη / για να μη γίνεται βορά». Το πάθος είναι συνώνυμο του σώματος. «Αυτό είναι το σώμα. / Άλλοτε με ναι, κάποτε με όχι / σκοτώνει τις επιθυμίες / κάποτε αληθείς, άλλοτε ψευδείς». Το πάθος είναι επικίνδυνο γιατί συχνά μεταμφιέζει την αλήθεια για να είναι αυτό που θα επικρατήσει. Αλλά είναι και ευλογία αν πέσει στο σωστό σώμα, γιατί τελικά το σώμα είναι αυτό που διευθύνει την ύπαρξή μας. Ο άνθρωπος όμως, τελευταία, τείνει να υποτάσσεται στις διαφημίσεις για εφικτά μεγαλεία και σε ομορφιές με «οικεία χαρακτηριστικά. / Πώς θα μπορούσα αλλιώς να τη θαυμάζω».
Στη συνέχεια ο ποιητής στρέφεται στα αρνητικά στοιχεία της σύγχρονης ανθρώπινης ψυχολογίας, γιατί: «Βλέπεις, απελπιστικά ξεχάσαμε το βάθος./ Αυτό που ήθελα να έχω. Να έχεις». Η ειρωνεία δεν λείπει. «Τι κωμωδία κι αυτή. / Με άγνωστα ιδίως σώματα / σε κάθε είδους συνευρέσεις / να βρίσκουμε ξεκάθαρη ζωή». Γιατί δυστυχώς: «Είμαστε, βλέπεις, πεπεισμένοι / πως έχουμε ανώτερη ζωή / όταν απηχεί τις ενδείξεις μιας άλλης». Η ενότητα αυτή καταλήγει: «Ψέμα, σύντροφοι. Δεν είμαστε ελεύθεροι».
Η επόμενη ενότητα λέγεται MOVIES και παρουσιάζει τον κόσμο όπως εμφανίζεται στην οθόνη, πράγμα που υπονοεί πως έτσι έχει καταντήσει η ζωή μας, μια παράσταση. Αλλά εμείς ξέρουμε πως: «Ποτέ κανείς δεν είναι / όσα βλέπουν οι άλλοι, όσα κι αν δουν». Απ’ τη μια σκηνή στην άλλη γίνεται όλο και πιο αισθητή η αδυναμία της εικόνας να δείξει τη βαθειά πραγματικότητα «το ψυχόδραμα [που] παίζεται εδώ».
Η επόμενη ενότητα έχει τον τίτλο «Ζωή σε τιμή γνωριμίας». Εδώ τα ποιήματα εμπνέονται από παγκόσμια αστέρια της λογοτεχνίας και της διανόησης όπως ο Fernando Pessoa, ο Ludwig Wittgenstein και ο John Banville. Εμπνέεται ο ποιητής δεν σημαίνει ότι ταυτίζεται. Απλά σκάβει το συγκεκριμένο χωράφι, που τον εμπνέει, σε βάθος κι εκεί βρίσκει τις δικές του αλήθειες, «σαν Λότους η ψυχή να προσπεράσει / την προσμονή, την εμμονή αυτή / να ζούμε ανώδυνα». Ή «Βλέπεις, ό,τι είναι αλλιώτικο θαμπώνει / μα δεν οδηγεί αυτομάτως πουθενά».
Η τελευταία ενότητα «Νεκρή φύση» είναι ένας διάλογος του ανθρώπου με τη φύση. Συνομιλούν για να ξεκαθαρίσουν πώς αλληλοαντικρίζονται. Βρήκανε μια γλώσσα κοινής αποδοχής που δεν σημαίνει και κατανόηση.
Και το σωτήριο χιούμορ πάντα: «Σε τι θολά νερά , φίλε, ταξιδεύουν οι λέξεις. Γι’ αυτό τα κάνουμε θάλασσα». Ναι, πραγματικά, οι λέξεις είναι πανίσχυρες για μας τους ανθρώπους, αλλά ακατανόητες για τη φύση. Εκτός εάν ο άνθρωπος κατορθώσει με τις λέξεις να πλησιάσει τα πλάσματα της φύσης: τη θάλασσα, το κυπαρίσσι, τη λεύκα, τον κέδρο.
Έτσι θα ζούμε με τη φύση τον πιο πολύτιμο σύντροφο και θ’ αφήσουμε κατά μέρος τις μεταφυσικές απορίες για την ύπαρξή της, την ύπαρξή μας. Άλλωστε όλοι ξέρουμε ότι όλες αυτές οι ερωτήσεις θα είναι για πάντα αναπάντητες.
Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ
