Ζούμε στο μυαλό.
Wallace Stevens, «Adagia»
Βλέπουν τον έρωτα σαν φωτιά
και γδύνονται έξαλλα να ζεσταθούν.
Στις φλόγες πού να πέσουν.
Το δέρμα καίγεται για περιπέτεια
κι ας επιπλέει στα ρηχά.
Με ανώδυνες εμπειρίες για ποια χαρά μιλούμε.
Για τα αινίγματα ριγούμε.
Είναι ένα παιχνίδι ποτέ τελειωμένο.
Ολοένα σκεπτικιστές
μηχανικά ανάβουμε φωτιές.
Αφού το ψύχος αυτό
απ’ τα χεράκια μας δοσμένο.
Όταν δεν ξέρουμε τι λέμε
δεν έχουμε ιδέα τι κάνουμε.
«Έγινα μουνί» βλακωδώς πιθηκίζουμε
ή «κοίτα ένα αρχίδι!».
Ενώ αξίζουν ροδοπέταλα τα πιο κρυφά χείλη
και λίγη ευαισθησία ο ανδρισμός.
Κι όταν δεν ξέρουμε τι κάνουμε
πώς θα μιλήσουμε σωστά;
Απολύτως ανεξήγητο μα είναι γεγονός.
Ξένοι θα ζήσουμε
με ό,τι κι αν κάνουμε, με όσα κι αν λέμε.
Στρατιώτες ακέφαλοι στο πεδίο εδραίοι.
Σκυλεμένοι και γυμνοί αποκαλύπτουν
ολόιδια, μονότονη περιτομή.
Χωρίς τα διακριτικά στολής
αδύνατο ν’ αποφανθείς
εάν Μουσουλμάνοι ή Εβραίοι.
Τρομοκρατία είναι το πάθος
να ζουν οι άλλοι όπως εμείς.
Μια επιβολή σε όλα
τα μήκη και τα πλάτη γης
θρυαλλίδα γίνεται στο χάος.
Κι εμείς εντός του κατοικούμε.
Όσα ποιούμε σημαίνουν ζωή
θα πούμε και θα λέμε παρ’ ελπίδα.
Δεν είναι λάθος.
Το θέσαμε σαν πάθος εξαρχής.
Και βάζουμε μοντέρνα βία
σαν απόκριση, σαν υπόκρουση μουσική.
Κι αφού θα γράψουμε στο τέλος ιστορία
ν’ αλλάξουμε γιατί, για ποιους την οπτική.
στον Γιώργο Βέη
Για σκηνικό μας τροπικό δάσος.
Η διαδρομή σκηνοθετεί
και καθηλώνει την πορεία
προς τον διάσημο ναό.
Στο γκρουπ μας μυημένοι Δυτικοί.
Ο δρόμος του μυστικισμού βατός
πατάει γερά στις ψυχές.
Μα ελπίδες για φώτιση λιγοστές.
Τόσες μέρες στην άκρη του κόσμου
κι όλο μυστήρια, δαιμόνια και αλλόκοτα.
Ας ήταν σ’ ένα ξέφωτο να βρω ποιος είμαι.
Να γυρίσω επιτέλους σπιτάκι μου.
Ως πότε πια θα ταξιδεύω.
Καλοκαίρι ξανά και δεν αλλάζουμε θάλασσα.
Το νερό γυμνό σαν τη ζωή μας.
Θέλουμε πάνω του να βαδίσουμε.
Δεν αντέχουμε τον έρωτα χωρίς το θαύμα.
Είναι καιρός τώρα που με φιλήσυχα βήματα
βαρύναμε το ένστικτο, τα αισθήματα.
Μια ευκαιρία ψάχνουμε να ζήσουμε αλλιώς.
Αν και τίποτα δε ζει διά παντός
είναι η αστραφτερή λύση, η πονηρή μας ευκολία.
Πρόκειται για υστερία συζυγική.
Για την ιστορία, ζούνε
με το μυαλό στα παιδιά τους.
Κάποτε τα πέρασαν για στολίδι στο βίο.
Στο ντεκόρ οι σύζυγοι ήταν όλο ιδέες.
Θα έτρεχαν τα μικρά στον κήπο
γύρω στην πισίνα κελαρυστά, ωραία.
Από σκηνογραφία τα πήγαν άριστα κι οι δύο.
Μόνο που θέλουν οι ψυχές σκηνοθεσία.
στον Δημήτρη Χαραλαμπόπουλο
της δεκαετίας του ’80
Σκοτάδι και αναλαμπές.
Η περιγραφή σαν τίτλος αλλά μόνο σαν.
Απλώς ταξιδεύω νύχτα με θάλασσα
κι ένας φάρος υποσημαίνει
εδώ τα μοιραία.
Στη γλώσσα του νερού φιλικός
εκπέμπει μια αίσθηση SOS.
Στο κινητό μου συγγενής ήχος:
«Νέο μήνυμα. Ανάγνωση;».
Στο τέλος υπογράφεις «ο σος»
ο δικός σου όπως μαθαίναμε στ’ αρχαία.
Εκτός αν κάτι άλλο σημαίνει.
Σε κάθε τόπο, σε κάθε γλώσσα, με κάθε τρόπο
οι δικοί μας στα δάχτυλα μας παίζουν.
Αυτός κι αν είναι κίνδυνος.
Και το ποίημα πηγάζει από τούτο: πως ζούμε σ’ ένα τόπο
που δεν είναι δικός μας,και προπάντων, δεν είναι ο εαυτός μας
Wallace Stevens, Notes Toward a Supreme Fiction
Άγγιξε τα δυο χιλιάδες ποιήματα
και σχεδόν λέξη για τον Εμφύλιο, την εποχή της.
Οι εποχές μαζί μας αρχίζουν
κι αυτό δεν παραγράφεται.
Άνοιξη: αγωνία
για
το
Καλοκαίρι: ελευθερία
πριν
το
Φθινόπωρο: ανατριχίλα.
Κιόλας χειμώνας: αιωνιότητα;
Τι πτώση για μια λέξη.
Ανθοφορία, Γέννηση, Νεότητα, Γήρας.
Στημένο παιχνίδι η φύση
αλλά κι εμείς ορισμένοι
με γεγονότα ψυχικά. Ιδού οι συμπλοκές.
Έτσι το αίμα ποτέ ζητούμενο.
Είναι κι αυτό δεδομένο.
Τραγικά εγγράφεται.
Στην ύπαρξη.
Το motto του Wallace Stevens μετέφρασε ο Στάθης Καββαδάς,
Σημειώσεις για έναν Υπέρτατο Μύθο, Εστία, 1994.
I
Χτες ξεπεράσαμε τον ουρανό
και σήμερα όλα τα τάρταρα.
Έτσι θα ζούμε;
Πότε πολιτισμένα, πότε βάρβαρα;
Φυσικά το ξέρω:
οδός άνω κάτω μίη.1
Το αφύσικο είναι
τόση σοφία λίγες απορίες να λύει
και κανένα, μα κανένα κενό.
1. Oδός άνω κάτω μίη: Οδός άνω κάτω μία, 33 (60).
II
Σε μαγεύω με αγάπη
για να διώχνεις την κακότητα.
Δεν αποκλείεται στο μέλλον
με αγάπη και για χάρη της
να θερίζεις και ανθούς και καρδιές
αλλά πάλι παιδί μου θα είσαι χαρακτήρας
που δε με παραλύει.
Για τα μάγια της αγάπης είναι ουσία
κι η πιο κτηνώδης φαντασία.
Μάλλον άδοξα σε μαγεύω.
Ό,τι και να συμβεί
δική σου θα έχεις οντότητα.
Ανέκαθεν παιδός η βασιληίη.2
2. Αιών παις έστι παίζων, πεσσεύων· παιδός η βασιληίη:
Ο αιώνας παιδί είναι που παίζει πεσσούς· του παιδιού η βασιλεία, 93 (52).
III
Εάν υπήρχαν αιώνιες νύχτες
πώς θα ερχόταν η ώρα να φύγεις;
Τίποτα δε σκοτώνει όσο μια στιγμή.
Τώρα σκορπάς θεατρικά φιλιά
και ροδοπέταλα στο κατώφλι.
Αυτό σημαίνει πως θα ξανάρθεις προσεχώς
κι ας αναδίδουν απουσία όσα κάνεις.
Να με πάλι ανοιχτός στο τίποτα
για τις πνοές που θα γράψουν ιστορία.
Δε σε περιμένω απλώς.
Κάνω προσφορές
στις ώρες που τα πάντα φέρουσι 3
εσύ να έρχεσαι
να έρχεσαι κι ας φεύγεις
χωρίς ελάχιστο ειρμό.
Καλή μου αιωνιότητα
δεν ήθελα να σε κάνω δική μου πάση θυσία.
Κι αν είμαι γεμάτος απορία
είναι που δε βρίσκω λύση.
Γιατί να ζούμε σαν ξένες προς τη δική σου φύση
τόσες αμέτρητες στιγμές.
3. Ώρας, αι πάντα φέρουσι: Οι ώρες, που τα πάντα φέρνουν, 64a (100).
IV
Φύσις κρύπτεσθαι φιλεί.4
Τα διαφανή σου ρούχα θα το φιλοσοφούσαν
εάν οι γοφοί σου δεν παρωδούσαν
στο ρυθμό της μουσικής το πνεύμα.
Μέσα στο μπαρ δείχνεις
με κάθε σου νεύμα σοφή αφέλεια.
Τη σωτήρια πολυτέλεια τώρα να ζεις.
4. Φύσις κρύπτεσθαι φιλεί: Η φύση να κρύβεται αγαπά, 8 (123)
V
Tρελαινόσουν στα υγρά μας αν υπάκουα.
Μα ήταν για μένα άκεα5.
Αρχαία φάρμακα δηλαδή
και όχι βλαμμένη υποταγή.
5. Άκεα: Φάρμακα,88(68).
VI
«Με την επιθυμία να μάχεσαι είναι δύσκολο
γιατί αυτό που θέλει το αγοράζει με ψυχή».6
Σπουδαίο να γηράσκεις αεί διδασκόμενος.
Να διαχωρίζεις επιθυμίες και ψυχή.
Άκου ψυχής ωνείται.
Και όμως ζωή είναι το πρόβλημα
που ανατρέπεις με τρέλα μανική
και με τις έξαλλες επιθυμίες.
Η τετράγωνη λογική πώς δεν το ξέρει;
Γιατί δεν παραιτείται;
6. Θυμώ μάχεσθαι χαλεπόν· ο γαρ αν θέλη, ψυχής ωνείται: Με την επιθυμία ν’ αντιμάχεσαι είναι βαρύ· γιατί αυτό που θέλει, με ψυχή το αγοράζει, 70(85).
VII
Διάφανη πεταλούδα η ψυχή.
Με τα χείλη στο φιλί σφράγισέ τη
για να μη σκοτεινιάζει.
Ήλιος νέος εφ’ ημέρη εστίν 7
η σκέψη άδικα σαρκάζει.
Αφού δίχως φτερουγίσματα ψυχής
το φως ποιον νοιάζει.
7. Ήλιος νέος εφ’ ημέρη εστίν: Ο ήλιος νέος κάθε μέρα είναι, 58b(6).
VIII
Ο άρχοντας Πλούτωνας φιλόξενος και με πολλά ονόματα
σε ύμνο για τη Δήμητρα ομηρικής πνοής
εμφανίζεται και ως Πολυδέγμων.
Και ήθος ανθρώπων δαίμων8
θυμάμαι σαν ποίημα.
Κάποτε ανούσια ανόσια υπερούσια
και άλλοτε ζωηρά κενή
η ζωή μπορεί να γίνεται μύθος.
Λαμπρή τροφή για εκείνον με τα πολλά ονόματα
για τον φιλόξενο που δέχεται τους πάντες.
Πολυδέγμων και ήθος ανθρώπω δαίμων.
Η όμοια κατάληξη αισίως λαμπρή.
Εσένα κι εμένα ο δαίμων κι ο Πολυδέγμων
δε μας εγκαταλείπουνε στιγμή.
8. Ήθος ανθρώπω δαίμων: Το ήθος στον άνθρωπο δαίμων, 94 (119).
ΙΧ
Καιρός να το ξέρω.
«Για κανέναν δεν είναι το καλύτερο
να γίνεται αυτό που θέλει».9
Αλλά σε θέλω τώρα και για πάντα.
Δε βλέπω πουθενά το λάθος.
Προφανώς.
Δείχνεις τη φύση μου σαν κάτι ευρύτερο.
Ψευδώς.
Επιτέλους ένας λόγος σοβαρός
να μη θέλω πια το καλύτερο.
9. Ανθρώποις γίνεσθαι οκόσα θέλουσιν ουκ άμεινον:
Για τους ανθρώπους να γίνονται όσα θέλουν δεν είναι το καλύτερο, 71 (110).
Η απόδοση των αποσπασμάτων στη νέα ελληνική έγινε από τον Ευάγγελο Ρούσσο. Ηράκλειτος (Περί φύσεως), εκδ. Παπαδήμας, 1987.