ΤΟΣΑ ΛΟΓΙΑ

της Ανθούλας Δανιήλ
diastixo.gr, 25.01.2013

Τα Τόσα λόγια φαίνονται πάρα πολλά, αν και ταξινομημένα σε εκατόν σαράντα πέντε χαϊκού. Με αυτά τα δεκαεπτασύλλαβα ποιήματα ο Άγης Μπράτσος γέμισε το καλάθι του. Και κάθε συλλαβή και μια σταλαγματιά στον πίθο των Δαναΐδων. Όπου Δαναΐς και ποιητής. Τι σημαίνει αυτό; Στην ατελείωτη σειρά του ποιήματος ιν πρόγκρες, του χαϊκού ιν πρόγκρες, ο Μπράτσος προσθέτει σταγόνες φως, σταγόνες ουσίας, σταγόνες σκέψεις και σταγόνες αισθήματα.

Αυτό το μικρό είδος, το εξ ανάγκης πυκνό και απλό και λιτό, αλλά και ουσιαστικό, που τέτοιο το ανέδειξε ο μεγάλος δάσκαλος του είδους Ματσούο Μπασό, με την εξαιρετικά εκλεπτυσμένη του μορφή, μοιάζει με το γρήγορο πέρασμα της ζωής που κάτι αφήνει πίσω της σαν ελαφρύ αεράκι, σαν τον έρωτα που και αυτός φεύγει και χάνεται, σαν την ομορφιά και τη νιότη.

Πολλά από τα χαϊκού του Μπασό ήταν η αρχική στροφή ενός αλυσιδωτού ποιήματος. Αρχίζοντας από μια αντικειμενική μορφή της φύσης ή ένα ρητά διατυπωμένο συναίσθημα, προχώρησε στη συνέχεια σε πιο διευρυμένη θεματολογία, αλλά καλλιτεχνικό χαρακτηριστικό του παρέμεινε το ότι εξέφρασε πολλά και υπέβαλε περισσότερα με όσο το δυνατόν λιγότερες λέξεις. Οι δεκαεπτά συλλαβές του κανόνα συχνά παραβιάζεται.

Ο Μπράτσος τηρεί όλες τις ποικιλίες – και την αντικειμενική μορφή της φύσης, και το ρητά διατυπωμένο συναίσθημα, αλλά και υποβάλλει σκέψεις, διαθέσεις, στοχασμούς, συμπεράσματα, κατασταλάγματα εμπειρίας. Τυπολογία δεν μπορεί να γίνει. Αδρομερώς επιλέγουμε:

Ωραίοι θνητοί/ θα είμαστε μονάχα/ με την αγάπη.

Είμαστε; Υπάρχει και το μίσος.

Με εντυπώσεις που γεννά τυχαία το τοπίο:

Κάθε τοπίο/ χωρίς συντροφιά, γυμνό/ ανερμήνευτο.

Βροχή με ήλιο./ Το ουράνιο τόξο/ έξαφνα χάρη.

Ο ανθόκηπος/ πλήρης νοήματος/ ασυγκίνητος.

Με απόψεις:

Με τις αισθήσεις/ τρέφονται σώμα και νους./ Δυνάμωσέ τες.

Σαν καβαφικός ακούγεται ο στίχος, αλλά και γιατί όχι αριστοτελικός; Η εμπειρία είναι το πρώτο σκαλοπάτι, το σώμα είναι η αφορμή, ο νους θα χωνέψει το γεγονός.

Με στοχασμό:

Στο τέλος τέλος/ ο θάνατος μας ωθεί/ κάπως να ζούμε.

Με έκπληξη στη γλώσσα:

Ξημερώματα./ Σαν μια εξέγερση το/ μυριστικό φως.

Με πικρές διαπιστώσεις:

Άλυτο θέμα./ Οι εραστές γίνονται/ ξένοι ως ήταν.

Σαν πιστό σκυλί;/ Σαν όλους κι εσύ όλο/ μεγάλα λόγια.

Με τρυφερότητα:

Η πανσέληνος/ δωρεάν απόδοση/ μεγαλοσύνης.

Γελούν τα παιδιά./ Κι ο κόσμος απότομα/ σαν αναγκαίος.

Με απορία:

Μια εξίσωση/ ο έναστρος ουρανός/ ή θεώρημα;

Με διαπίστωση:

Στον ίδιο χρόνο/ συντονισμένοι όταν/ ερωτευμένοι.

Όταν πιστεύεις/ η ζωή σου τελικά/ σκέτο αίσθημα.

Και η αυτάρκεια:

Ας ερχότανε/ του γέλιου σου η άλως./ Κανένας άλλος.

Τελικά τα εκατόν σαράντα πέντε χαϊκού μοιάζουν με ποιητική δημιουργία σε αέναη εξέλιξη, διακεκομμένη, σαν σονάτα για βιολί, που δεν παίζει όμως το δοξάρι αλλά τα δάχτυλα –πιτσικάτο– για να κεντούν το πνεύμα και το συναίσθημα, αλλά και να παρέχουν ανάσες στον δημιουργό και σιωπές στον αναγνώστη για απόλαυση.